Bracia kurkowi ze Szczecinka przez wieki. Historia i współczesność [zdjęcia]

Zdjęcie z Schützenfest, czyli festynu strzeleckiego organizowany przez lokalne bractwo kurkowe w przedwojennym Szczecinku udostępnił nam Wiktor Dębski, członek szczecineckiego Bractwa Kurkowego.

Widać na nim zabawę, jest wesołe miasteczko z karuzelami i przemarsz braci kurkowych pod sztandarem. Miejsce niełatwo rozpoznać, ale pan Wiktor wskazuje na widoczne w tle zabudowania – po lewej widać fragment dawnego arsenału przy dzisiejszej ulicy w Kościuszki, a w głębi byłe nadleśnictwo Szczecinek.

Festyn odbywa się na placu, gdzie dziś stoi Szkoła Podstawowa nr 4, a wówczas był maneż i strzelnica, na której trenowali bracia kurkowi. na tym placu po wojnie, zanim wybudowano SP4 rozstawiał się zawsze cyrk. Po wybudowaniu szkoły i hali sportowej niełatwo ulokować to miejsce w topografii Szczecinka.

DZIEJE BRACTWA KURKOWEGO W SZCZECINKU

Szczecineckie bractwo powstało na mocy edyktu księcia Filipa II w 1614 roku. O jego powstaniu zadecydowały najazdy małych oddziałów tatarskich z zamku Drahim rok wcześniej. W roku 1614 książę przybył do Szczecinka wracając z wizytacji Gryfic i Trzebiatowa. Potwierdził akt lokacyjny miasta oraz przywileje nadane cechom rzemieślniczym przez jego poprzedników. Powołał Strzeleckie Bractwo Kurkowe na zasadach działania bractw działających w Gryficach i Trzebiatowie od 1603 roku.

Powołane Bractwo było najbardziej elitarną organizacją w mieście grupującą bogatych obywateli oraz starszyznę cechową. Z tego kręgu wyłaniana była rada miasta, burmistrz i urzędnicy komory. Bractwo miało obowiązek obrony mieszkańców, jak i miasta. Książe stwierdził, że bractwo w razie napaści krzykami i strzelaniną ma odstraszyć napastników. Bractwo otrzymało sztandar, który z pocztem sztandarowym uczestniczył w uroczystościach świeckich i kościelnych. Niestety, brak jest wizerunku i opisu sztandaru. Umiejętności strzeleckie doskonalono poza wałami miejskimi strzelając do tarcz z łuków i muszkietów. Ćwiczenia były obowiązkowe, nieobecność była karana grzywną pieniężną. Broń przechowywano w ratuszu i z nakazu księcia nie wolno było nosić jej przy sobie poza ćwiczeniami i paradami. Raz do roku odbywało się strzelanie o tytuł Króla Kurkowego, który panował do następnego strzelania. Muszkiety były wyrabiane w Szczecinku przez cech metalowy produkujący także ostrogi do jazdy konnej i zamki drzwiowe. Obowiązkowa była składka członkowska Bractwa oraz działalność charytatywna poprzez wnoszenie składek na kasę ubogich oraz na fundusz na rzecz wdów i sierot. Dodatkowym obowiązkiem było też zwalczanie plagi wilków i rabusi napadających na kupców.

Z czasem tradycja zamarła. Dopiero w roku 1810 za zgodą króla Prus reaktywowano w Szczecinku Bractwo Kurkowe. Do Bractwa wstąpiło 64 obywateli miasta z burmistrzem na czele, a w roku następnym wstąpiło 7 osób. Stan osobowy Bractwa w 1819 roku wynosił 70 członków, w większości rzemieślników. Zgodnie z nadanym statutem Bractwo po reorganizacji było strażnikiem porządku w mieście. Szczecinek w 1882 roku staje się miastem garnizonowym, a uchwała Rady Miasta precyzuje kompetencje - wojsko działa poza terenem miasta a w obrębie granic miasta Bractwo Kurkowe. W 1861 roku Bractwo otrzymuje Dom Strzelecki wybudowany przy stoku Góry Winnicznej.

Od 1945 roku był budynkiem komunalnym, wyburzony około 1985. „Przegląd Pruski” wydawany w Berlinie w 1882 roku pisze o jubileuszu 200-lecia istnienia Bractwa Kurkowego w Szczecinku. Po nabożeństwie w kościele świętego Mikołaja odbył się przemarsz ulicami miasta, następnie festyn i zawody strzeleckie. Wieczorem bal i pokaz ogni sztucznych. W uroczystości uczestniczyło 40 braci. Kronikarz miasta odnotował udział w przemarszu dawnego i aktualnego sztandaru Bractwa. Niestety, nie wspomniano o Bractwie Kurkowym z 1614 roku.

W czerwcu 1910 roku w Szczecinku obchodzono 600-lecie powstania miasta. Bractwo Kurkowe czynnie uczestniczyło w uroczystościach. „Gazeta Koszalińska” w wydaniu z czerwca 1924 roku o organizowanych w Szczecinku przez Bractwo festynów dla Braci z rodzinami. Na festyny zapraszano także mieszkańców miasta. W 1928 roku opracowano plany budowy strzelnicy do strzelań z broni małokalibrowej. Wydzierżawiono od kolei Rzeszy splantowany teren przy ulicy Klasztornej, obecnie Szczecińskiej. Budowę strzelnicy zrealizowano w 1929 roku. Na terenie strzelnicy zbudowano restaurację, którą nazwano „Dom Strzelecki”, a także letnią kawiarnię „Strzelecka” pod parasolami. Aktualnie istnieje tylko strzelnica. W 1932 roku Bractwo wystąpiło do policji budowlanej mającej siedzibę w ratuszu o wyrażenie zgody na wybudowanie nowej siedziby na terenie strzelnicy. Niestety, projekt ten nie został zrealizowany.

BRACTWO KURKOWE REAKTYWACJA

Po wojnie nastąpiła długa przerwa, choć pasjonatów sportu strzeleckiego nie brakowało. Na przełomie lat 80 i 90. Liga Obrony Kraju rozwiązała działalność strzelecką. W dalszym ciągu praca grup strzeleckich w szkołach owocowała osiągnięciami oraz bardzo dobrymi wynikami w tej dziedzinie. Powstał dylemat, kontynuacja starego czy stworzyć coś nowego. A może sięgnąć do tradycji wieków średnich? Była to myśl przednia, a jednocześnie wyzwanie. W Europie Zachodniej od 1990 roku nastąpiła reaktywacja bractw kurkowych, uznano to za dobry pomysł.

17 lutego roku 1994 odbyło się posiedzenie grupy inicjatywnej „Bractwa Kurkowego”, uczestniczyło 17 osób m.in. Formalnie zarejestrowano w maju. Dziś trudno wyobrazić sobie Szczecinek bez odzianych w granatowe mundury braci żadnej poważniejszej imprezy w mieście. I – jak 100 lat temu – brali udział w obchodach 700-lecia Szczecinka w roku 2010. Wszak ich historia jest niewiele krótsza niż całego Szczecinka.