Szczecineckie zegary firmy Weule. Na tropie sekretu [zdjęcia]

20 października 1836 roku w niewielkiej miejscowości Bockenem w Dolnej Saksonii w środkowych Niemczech, Johann Friedrich Weule zainicjował produkcję mechanizmów zegarowych wieżowych i dzwonów. Wynalazek zegarmistrza Johanna Friedricha Weule zrewolucjonizował rynek zegarów wieżowych przede wszystkim przez wymyślenie zegara regulowanego nie codziennie, a raz w tygodniu.

Kiedy w maju 1848 roku firma Weule przyjęła zlecenie na budowę zegara na wieży kościoła miejskiego w miejscowości Goslar w pobliżu Bockenem, wieść o jej wieżowych mechanizmach zegarowych rozniosła się po całym świecie.

W 2 połowie XIX wieku nastąpił rozwój gospodarczy Neustettin. Wpływ na to miało przyłączenie węzła kolejowego w latach 1878-1879, który stymulował procesy imigracyjne i urbanizacyjne. W ciągu niespełna 50-ciu lat ośrodek stał się jednym z największych miast powiatowych środkowego Pomorza. Neustettin na początku XX wieku miał znaczną jak na tej wielkości miasto ilość budynków użyteczności publicznej, a wnętrza wież aż trzech z nich: kościoła, ratusza i szkoły, wyposażone były w mechanizmy zegarowe firmy J. F. Weule z Bockenem.

Szczecinecki kościół mariacki jest jednym z najokazalszych zabytków architektury sakralnej na Pomorzu. Został wzniesiony w latach 1905–1908 wg projektu architekta O. Hossfelda z Berlina jako kościół pseudobazylikowy, trójnawowy z transeptem i potężną prawie 80 metrową wieżą. Świątynia na planie krzyża łacińskiego zbudowana z cegły imponuje swoją smukłością poprzez zastosowanie strzelistych okien, wysokich ostrołukowych otworów drzwiowych i innych elementów dekoracyjnych. Nadzór nad realizacją budowy sprawował okręgowy inspektor budowalny A. Schäfer. Potężny kościół wznosiły największe ówczesne firmy budowlane w mieście, m.in. Duskego, Schreibera i Fülhbrüggego.

Jego budowa kosztowała 325 000 marek w złocie, na które miasto musiało zaciągnąć wielki kredyt. Wyrastająca ponad całe miasto wieża kryje w swoim wnętrzu interesujący mechanizm zegarowy, który napędzał wskazówki zawieszone na czterech bogato zdobionych cyferblatach. Mechanizm zegarowy J. F. Weule wykonany został w 1907 roku, o czym informuje stosowny napis na ramie mechanizmu. Był wyposażony w mechanizm kwadransowy i godzinowy. Egzemplarz posiadał tygodniową rezerwę napędu.

W chwili obecnej mechanizm zegarowy mocno pogruchotany działaniami wojennymi

i i niesprzyjającymi warunkami atmosferycznymi czeka na swój renesans. Podczas ostatniego remontu wieży odrestaurowana została jedna z czterech tarcz cyferblatu zegara kościelnego. Latem 2020 roku firma „Gotyk” ze Szczecina zajęła się pracami renowacyjnymi pozostałych tarcz zegarowych. Pracami kieruje konserwator Ewa Palacz, która nadzorowała prace przy pierwszym z czterech cyferblatów. Renowacja tarcz zegara możliwa jest dzięki środkom pochodzącym z Budżetu Obywatelskiego Miasta Szczecinek. Istnieje szansa, że ponad stuletni zegar będzie znowu informował mieszkańców o godzinie, od kiedy ucichł po uderzeniu przez rosyjski pocisk moździerzowy w lutym 1945 roku. Środki na naprawę zegara wieżowego mają pochodzić z Budżetu Obywatelskiego na rok 2021. Nie zostanie jednak odtworzony pierwotny mechanizm zegarowy, ponieważ koszty związane z naprawą przerastają możliwości parafii. Zostanie zastąpiony elektrycznym w oparciu o istniejące podzespoły.

Budowę eklektycznego ratusza w Szczecinku rozpoczęto w 1852 roku. Budynek został postawiony na planie litery C ze skrzydłami przylegającymi do zabudowy mieszkalnej i wewnętrznym dziedzińcem. Ponad całą bryłę ratusza wyrasta czworoboczna wieża zwieńczona krenelażem. Na niej powyżej okna na I piętrze umiejscowiona została płyta z herbem miasta i datą rozpoczęcia budowy ratusza wykonana przez Aronsfelda z Białogardu. We wnętrzu wieży ratuszowej znajduję się mechanizm zegarowy wykonany przez zegarmistrza J. F. Weule z Bockenem w 1927 roku(tutaj 06). Dzwony zegarowe zostały odlane w miejscowej ludwisarni przez J. M. Meyera i A. W. Schumachera w 1801 roku i pochodzą z poprzedniego ratusza. Mechanizm zegarowy zamontowany w wieży ratuszowej wybija kwadranse, półgodziny i godziny. Egzemplarz posiada tygodniową rezerwę napędu. Wciąż z powodzeniem informuje mieszkańców Szczecinka o godzinie.

Wielokondygnacyjny gmach Szkoły Podstawowej Nr 1 w Szczecinku wybudowany został w latach 1926-1927 roku. Znalazła tam również swoje miejsce sala gimnastyczna, a nad nią schronisko młodzieżowe. W latach 1927–1945 mieściła się tutaj szkoła podstawowa, której patronem był szwajcarski reformator oświaty Johann Heinrich Pestalozzi. Na szczycie wieży szkolnej umiejscowione zostały cztery cyferblaty, których wskazówki napędzane są przez zamontowany we wnętrzu mechanizm zegarowy, wyprodukowany przez firmę J. F. Weule z Bockenem w 1927 roku.

W 2019 roku dyrektor szkoły Krystyna Dianow zleciła konserwację zegara szczecineckiemu zegarmistrzowi Ryszardowi Focińskiemu, który ponownie uruchomił mechanizm. W czasach świetności zegar był połączony z dzwonem regulującym zajęcia lekcyjne. Egzemplarz posiada dzienną rezerwę napędu.
Mechanizmy zegarowe wieżowe firmy J. F. Weule z Bockenem były niezwykle precyzyjne. Najdroższe mechanizmy nie wymagały częstych kontroli. Właśnie takie znaleźć możemy w wieży kościoła mariackiego w Szczecinku i w wieży ratuszowej. Znajdujące się tam mechanizmy posiadały tygodniową rezerwę napędu. Wszystkie mechanizmy zamykane były w specjalnych szafach z drewna jodłowego, które chroniły przed kurzem i działaniem warunków atmosferycznych.

Wielkim wyróżnieniem dla miasta Neustettin było to, że do 1945 roku czasomierze aż z trzech wież informowały mieszkańców o godzinie. Na mechanizmy zegarowe wieżowe firmy z Bockenem stać było tylko bogate miasta.
Bardzo możliwe, że wkrótce mieszkańcy miasta będą informowani o godzinie z wszystkich trzech wież, w których znajdują się mechanizmy zegarowe Weule. To będzie duże osiągnięcie i sukces całej społeczności miasta Szczecinka. W imieniu swoim i autorów projektu nr 12 Budżetu Obywatelskiego na rok 2021 zachęcam do oddania głosu na wykonanie elektronicznego mechanizmu zegarowego i jego uruchomienie na wieży kościoła Mariackiego.